Tο Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (KEAE), με αφορμή την επέτειο των διακοσίων χρόνων από το 1821, σχεδίασε ήδη από το 2016 και έκτοτε συντονίζει ένα μεγάλο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση του 1821: Ψηφιακό Αρχείο».
Το Ψηφιακό Αρχείο 1821 είναι ένα δυναμικό έργο που δεν τελειώνει το επετειακό έτος 2021, αλλά αντιθέτως θα διευρύνεται με νέες συνεργασίες και θα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό. Είναι επίσης ανοιχτό και διαθέσιμο τόσο στο ερευνητικό όσο και στο ευρύ κοινό για έρευνα, ξεφύλλισμα, διάβασμα και εμβάθυνση σε αυτή την περίοδο της ιστορίας.
Τιείναι
Ένα δίγλωσσο θεματικό αρχείο για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Στο Ψηφιακό Αρχείο 1821 ο επισκέπτης μπορεί
α/ να αναζητήσει υλικό όπως έγγραφα και άλλα αρχειακά τεκμήρια, έργα τέχνης, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, δημοτικά τραγούδια, βιβλία, κειμήλια κ.ά.,
β/ να διαβάσει επιστημονικές μελέτες που θέτουν νέα ερωτήματα και εμπλουτίζουν την επιστημονική έρευνα γύρω από το 1821 δίνοντας έμφαση, μεταξύ άλλων, στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σημασία της Ελληνικής Επανάστασης,
γ/ να εξερευνήσει ψηφιακά εκθέματα, τα οποία παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ερευνών για την Ελληνική Επανάσταση, οπτικοποιώντας πληροφορίες και αξιοποιώντας νέους τρόπους ψηφιακής αφήγησης της ιστορίας,
δ/ να περιηγηθεί σε έναν δυναμικό χάρτη που καταγράφει ίχνη του 1821 στον δημόσιο χώρο (π.χ. μνημεία, ονομασίες δρόμων και πλατειών κ.ά.), και ο οποίος παράγεται από τη μαθητική κοινότητα της χώρας.
Ψηφιακό Αρχείο
Επεκτείνοντας την παραδοσιακή αντίληψη για το Αρχείο ως συλλογή εγγράφων, το Ψηφιακό Αρχείο 1821 περιέχει, εκτός από αρχειακές συλλογές με έγγραφα, και άλλα τεκμήρια όπως: οπτικό υλικό (έργα τέχνης, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, κειμήλια, κ.ά.), ηχητικό και οπτικοακουστικό υλικό (μουσική και τραγούδια).
Το σύνολο του περιεχομένου του Ψηφιακού Αρχείου 1821 προέρχεται από ελληνικά και διεθνή αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα.
Ψηφιακή Βιβλιοθήκη
Τα αποτελέσματα των ερευνών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του έργου εκδίδονται ως αυτόνομες δημοσιεύσεις στη συλλογή «Ψηφιακή Βιβλιοθήκη 1821» της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης ΚΕΑΕ που αποτελεί ένα νέο περιβάλλον ψηφιακών εκδόσεων. Οι ψηφιακές αυτές εκδόσεις επιτρέπουν να παρουσιαστούν οι έρευνες με πολυτροπική μέθοδο (κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο, λειτουργία υπερκειμένου κ.ά.), αξιοποιώντας τις δυνατότητες των ψηφιακών τεχνολογιών και του διαδικτύου.
Ψηφιακό Αποθετήριο
Αποτελεί την οργανωτική υποδομή του έργου, στην οποία θα συγκεντρώνεται αρχειακό, οπτικό και ακουστικό υλικό για το 1821 με κατάλληλη ταξινόμηση και με στόχο την ελεύθερη πρόσβαση των επισκεπτών σε αυτό και την ανάκληση δεδομένων. Η οργανωτική αυτή υποδομή έχει δυναμικό χαρακτήρα και μπορεί να εμπλουτίζεται με νέο υλικό.
Ιστότοπος
Ο ειδικά σχεδιασμένος Ιστότοπος προσφέρει στο ερευνητικό και ευρύ κοινό ελεύθερη και ανοιχτή πρόσβαση στο περιεχόμενο του Ψηφιακού Αρχείου 1821.
Η ενότητα «Αρχείο» δημιουργεί ένα ενιαίο περιβάλλον πρόσβασης στο περιεχόμενο, το οποίο επιτρέπει τη διασύνδεση όλων των ψηφιακών συλλογών ανεξάρτητα από το είδος τους (έγγραφα, εικόνες, ήχος κ.ά). Το περιβάλλον αυτό επιτρέπει τρεις τρόπους πρόσβασης στο περιεχόμενο:
1. Ελεύθερη περιήγηση
Οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν στο σύνολο του περιεχομένου από την αρχική σελίδα του «Αρχείου».
2. Αναζήτηση
Οι επισκέπτες μπορούν να αναζητήσουν εστιασμένο περιεχόμενο μέσα από την εφαρμογή αναζήτησης, η οποία αξιοποιεί τα μεταδεδομένα που έχουν προστεθεί σε κάθε επίπεδο του περιεχομένου του «Αρχείου».
3. Προσωποποιημένο περιβάλλον έρευνας
Οι επισκέπτες μπορούν να πραγματοποιήσουν «Σύνδεση» στο αρχείο και να οδηγηθούν σε ένα εξατομικευμένο περιβάλλον εργασίας. Εδώ μπορούν να αποθηκεύουν τα αποτελέσματα της αναζήτησης, να τα οργανώνουν σε φακέλους, να σχολιάζουν τεκμήρια, να πραγματοποιούν μεταγραφές εγγράφων και να μοιράζονται το περιεχόμενο της εργασίας τους, εφόσον το επιθυμούν, με άλλους συνδεδεμένους χρήστες.
Ψηφιακά Εκθέματα
Με βασικό αιτούμενο τη ζωντανή παρουσίαση αλλά και τη διασύνδεση του υλικού του, το Ψηφιακό Αρχείο 1821 αξιοποιεί σύγχρονους τρόπους οπτικοποίησης της ιστορικής πληροφορίας μέσα από τον σχεδιασμό Ψηφιακών Εκθεμάτων. Τα Ψηφιακά Εκθέματα προτείνουν ψηφιακές εξιστορήσεις όψεων της Ελληνικής Επανάστασης κατά τρόπο ελκυστικό και εύληπτο, και δημιουργούν σενάρια χρήσης του υλικού που διασυνδέεται στο Ψηφιακό Αρχείο 1821.
Ένα Πρόγραμμα των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών
Το Ψηφιακό Αρχείο 1821 εντάσσεται στη λογική και τις πρακτικές των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών.
α/ Οργανώνει το πολυποίκιλο και διαφορετικών ειδών και μορφών περιεχόμενό του σε μια ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία ενημερώνεται συνεργατικά από τους φορείς που συμμετέχουν και συνεργάζονται στο έργο.
β/ Δημιουργεί ψηφιακά εργαλεία (βάσεις δεδομένων, μηχανισμούς αναζήτησης, ψηφιακά εκθέματα και παρουσιάσεις, εξατομικευμένο περιβάλλον έρευνας, εκδόσεις κ.ά.), τα οποία είναι κατάλληλα για τη διαχείριση δεδομένων των ανθρωπιστικών επιστημών, καθώς επίσης επιτρέπουν ερμηνευτικές προσεγγίσεις των δεδομένων.
γ/ Διερευνά τον τρόπο εισαγωγής μεταδεδομένων στην Ιστορία προτείνοντας μια μεθοδολογία κι έναν μηχανισμό που ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τα προτάγματα της σύγχρονης ψηφιακής συνθήκης.
δ/ Δημιουργεί μια «γέφυρα» μεταξύ ακαδημαϊκής και δημόσιας ιστορίας, υποδεικνύοντας τρόπους διαμόρφωσης της δημόσιας ιστορίας από την επιστημονική γνώση.
ε/ Βασίζεται στην έννοια του δικτύου, το οποίο αποτελούν πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
στ/ Εφαρμόζει στην πράξη την αρχή της διεπιστημονικότητας αλλά και της ομαδικότητας και της συνεργασίας, καθώς σχεδιάστηκε, εκπονήθηκε και βασίζεται στη στενή και ουσιαστική συνεργασία μεταξύ ιστορικών, ιστορικών τέχνης, μουσικολόγων, προγραμματιστών, αρχειονόμων, γραφιστών, καλλιτεχνών, ανθρωπολόγων, εκπαιδευτικών και άλλων ειδικών.
Ακαδημαϊκή επιτροπή προγράμματος
(με αλφαβητική σειρά)
Άντα Διάλλα, Επιστημονική Υπεύθυνη, Καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
Έλλη Δρούλια, Διευθύντρια της Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων
Κωνσταντίνα Ζάνου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιταλικής και Μεσογειακής Ιστορίας στο Ιταλικό Τμήμα στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης
Γιάννης Κονταράτος, Επίκουρος Καθηγητής Ζωγραφικής στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ
Γιάννης Κοτσώνης, Καθηγητής Ιστορίας Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, Jordan Center for the Advanced History of Russia (NYU)
Χρήστος Λούκος, Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Κοινωνικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού
Maurizio Isabella, Καθηγητής Ιστορίας στο Queen Mary University of London
Mark A. Mazower, Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia (NY)
Επιστημονική επιτροπή προγράμματος
Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου: Άντα Διάλλα, Καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
Δέσποινα Βαλατσού, Δρ. Ιστορίας ΕΚΠΑ (ειδίκευση: Digital Humanities και Digital History)
Γιώργος Καλαούζης, Μηχανικός Η/Υ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Ιουλία Πεντάζου, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (ειδίκευση: σχεδιασμός πολιτισμικών και εκπαιδευτικών ψηφιακών εφαρμογών)
