ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ 1821
Η έκθεση «Ψηφιακό Αρχείο 1821» στο Μουσείο Μπενάκη
To Ψηφιακό Αρχείο 1821 είναι ένα καινοτόμο ερευνητικό πρόγραμμα αφιερωμένο στην Ελληνική Επανάσταση που υλοποιήθηκε από το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ). Επεκτείνοντας την παραδοσιακή αντίληψη για το Αρχείο ως συλλογή εγγράφων, το Ψηφιακό Αρχείο 1821 περιέχει, εκτός από αρχειακές συλλογές με έγγραφα, και άλλα τεκμήρια όπως: οπτικό υλικό (έργα τέχνης, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, κειμήλια, κ.ά.), ηχητικό και οπτικοακουστικό υλικό (μουσική και τραγούδια).
Το σύνολο του περιεχομένου του Ψηφιακού Αρχείου 1821 προέρχεται από ελληνικά και διεθνή αρχεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, ιδιωτικές συλλογές, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα. Ο σχεδιασμός της υποδομής, ο συσχετισμός των τεκμηρίων μέσα από τις δυνατότητες αναζήτησης, ο ανοιχτός χαρακτήρας του έργου και η δικτύωση φορέων και ερευνητών, το καθιστούν ένα πρότυπο έργο στον τομέα των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Επιστημών.
Η έκθεση του Ψηφιακού Αρχείου 1821 σε φυσικό χώρο στο Μουσείο Μπενάκη ήταν μια εγκατάσταση που ερμήνευσε χωρικά τόσο την ιδέα της αρχειοθέτησης και της ταξινόμησης, όσο και το δυναμικό αφήγημα που προέκυψε από την αποσπασματική προσέγγιση των τεκμηρίων που σχετίζονται με την Επανάσταση.
Τρισδιάστατα πλαίσια μέσα στο χώρο λειτούργησαν σαν κόμβοι που αναπτύσσονταν γύρω από έναν κεντρικό οργανώνοντας καθίσματα και επιφάνειες ανάρτησης υλικού του ψηφιακού αρχείου γύρω από ένα τραπέζι συναντήσεων. Ένας τρισδιάστατος κάναβος διαπερνούσε το χώρο και συνέδεε τα στοιχεία αυτά καταλήγοντας σε εμβληματικά λεκτικά ενός δικτύου εννοιών και συσχετισμών.
Ο χώρος λειτούργησε ως ένα προσωρινός χώρος αναμετάδοσης φυσικών και ψηφιακών συναντήσεων που ενημέρωναν για τις δράσεις του προγράμματος και εμπλούτιζαν τα ερευνητικά αποτελέσματα με την συμμετοχή ερευνητών και κοινού.
Σχεδιασμός εγκατάστασης: Γιάννης Αρβανίτης, Αρχιτέκτονας
Σχεδιασμός Οπτικής Πληροφορίας: Αλέξανδρος Ψυχούλης, Εικαστικός, Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Η εγκατάσταση του Ψηφιακού Αρχείου 1821 φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο του 2021 .
Στο διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκαν εκεί φυσικές και τηλεματικές εκδηλώσεις, συζητήσεις και παρουσιάσεις γύρω από τον διάλογο μεταξύ «αρχείου», «τέχνης» και «τεχνολογίας» για την παραγωγή επιστημονικής γνώσης.
Στις 26 Μαρτίου 2021 πραγματοποιήθηκε η επίσημη παρουσίαση του έργου “Ψηφιακό Αρχείο 1821”.
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε τηλεματικά και μεταδόθηκε ζωντανά από την αίθουσα της ομώνυμης έκθεσης στο Μουσείο Μπενάκη.
Στην παρουσίαση συμμετείχαν:
Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, η έννοια του αρχείου ήταν άμεσα συναρτημένη από τον χώρο στον οποίο αυτό φυλασσόταν: αίθουσες, ράφια, αποθηκευτικά κουτιά και φάκελοι, είναι αυτά που πρώτα έρχονταν στο νου μας. Η ψηφιακή συνθήκη μας προκαλεί να σκεφτούμε νέους τρόπους με τους οποίους συγκροτούμε πλέον αρχεία, πολλές φορές και χωρίς να το συνειδητοποιούμε: καθημερινά, μέσα από τους υπολογιστές και τις κινητές μας συσκευές, οργανώνουμε αρχεία μηνυμάτων, φωτογραφιών, των ψηφιακών μας βιβλίων. Με τι κριτήρια, λοιπόν, συγκροτεί κανείς σήμερα ένα ιστορικό αρχείο ώστε να περιλάβει πρωτότυπα τεκμήρια από το ιστορικό γεγονός που μνημονεύει, αλλά και πολλά άλλα; Με ποιον τρόπο “ξεφυλλίζει” ένας μη-ειδικός και πώς ψάχνει ένας ερευνητής; Τι αναγνώσεις επιτρέπει αυτή η διάδραση τεκμηρίων διαφορετικής φύσης; Πώς δια-μοιράζεται η εμπειρία της “επίσκεψης”;
Με αφορμή το ερευνητικό έργο Ψηφιακό Αρχείο 1821 και την ομώνυμη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη η Άντα Διάλλα (επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος) και ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, (εικαστική επιμέλεια πλατφόρμας και έκθεσης) συζητούν σχετικά με τους αναπάντεχους τρόπους που η τέχνη και η επιστήμη αλληλεπιδρούν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός ερευνητικού προγράμματος που αφορά την επέτειο των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση: πώς σχεδιάζουμε ένα χώρο για την ιστορική μνήμη το 2021, ποιος είναι ο ρόλος της διεπιστημονικότητας σε αυτές τις διερευνήσεις, και πώς διαχειριζόμαστε σήμερα την ένταση μεταξύ υλικού και ψηφιακού χώρου, που καθίσταται ολοένα πιο φορτισμένη στην εποχή που διανύουμε;
Δείτε τη συζήτηση εδώ: https://www.blod.gr/lectures/psifiako-arheio-1821/