«Η ‘Ένωση’ στην Πολιτική Ρητορική της Ελληνικής και Κυπριακής Αριστεράς τις δεκαετίες 1950 και 1960: Οι Πολύπλευρες Πορείες ενός Κινήματος»

Συνοπτική Περιγραφή της Έρευνας

Η παρούσα έρευνα δεν θα εστιάσει, σε αντίθεση με την κυρίαρχη βιβλιογραφική τάση να αντιμετωπίζει το Κυπριακό Ζήτημα μέσα από διπλωματική ή/και την «εθνική» αφήγηση, στα στοιχεία εκείνα και τον χαρακτήρα του κυπριακού αγώνα αυτόν καθέ αυτόν, αλλά στο πώς το αίτημα για Ένωση μεταμορφώθηκε και εσωτερικοποιήθηκε πολιτικά και κοινωνικά στην Ελλάδα και την Κύπρο. Με άλλα λόγια, το Κυπριακό Ζήτημα θα αντιμετωπιστεί όχι ως ένα θέμα «εθνικής» σημασίας αλλά ως δομικό στοιχείο το οποίο ορίζει και διαμορφώνει την πολιτική ζωή, και ως έτσι παρέχει σημείο συναντήσεων και αποκλίσεων διαφορετικών ιδεολογικών και πολιτικών ρευμάτων στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, το σημαινόμενο του γλωσσικού σημείου «Κυπριακό» γίνεται επίσης αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Σκοπός της έρευνας είναι να αναλύσει τους όρους και τις προϋποθέσεις ανασημασιοδότησης στο λόγο της Αριστεράς της ίδιας της έννοιας του Κυπριακού, και ιδίως μέσα σε ένα Ψυχροπολεμικό πλαίσιο, το πώς αυτή εκφέρεται στην παρούσα πολιτική συγκυρία συμπυκνώνοντας ευρύτερα πολιτικά νοήματα και αντιθέσεις. Η έρευνα θα βασιστεί στη διαπραγμάτευση του Κυπριακού από τους πολιτικούς χώρους και ιδίως την Αριστερά, από τη στιγμή που η εθνική αξίωση για Ένωση του νησιού με την Ελλάδα αποτέλεσε κομβικό σημείο της ελληνικής πολιτικής ζωής. Για να το πετύχουμε αυτό χρειάζεται να απαντήσουμε μια σειρά ερωτημάτων: α) Πώς το αίτημα για Ένωση ενσωματώθηκε στα πολιτικά προγράμματα της Αριστεράς στην Ελλάδα και την Κύπρο; β) Πώς αυτό επηρέασε το πολιτικό πρόσωπο των κομμάτων; γ) Πώς η ίδια η Αριστερά αντιμετώπιζε, ενσωμάτωνε, και ερμήνευε το ζήτημα κάθε φορά που νέες εξελίξεις λάμβαναν χώρα και που οδηγούσαν σε διαφορετικές προσεγγίσεις στο ζήτημα της Ένωσης; Τέλος, ένα ζήτημα το οποίο είναι κρίσιμης σημασίας αφορά το πώς η Ένωση ερμηνευόταν μέσα σε ένα αποικιακό/μετα-αποικιακό πλαίσιο, και, με άξονα αυτό, πώς άλλαζε η σχέση του σοσιαλισμού με τον εθνικισμό. Με άλλα λόγια, αυτή η πρόταση θα επιχειρήσει να αποτελέσει μια μελέτη της ιστορίας της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και του «Κυπριακού», μέσα από την Αριστερά και σε συνάρτηση με αυτήν.

Η έρευνα του κ. Χριστοφή ενισχύθηκε οικονομικά από το ΚΕΑΕ με τη χρηματοδότηση από το

Ημερίδα

«Κύπρος, Αριστερά και (Μετα)Αποικιοκρατία»

Ολλανδικό Ινστιτούτο στην Αθήνα (Μακρή 11, περιοχή Μακρυγιάννη)
13 Οκτωβρίου 2017

Η ημερίδα πραγματοποιείται στο πλαίσιο μεταδιδακτορικής έρευνας του κ. Νίκου Χριστοφή με τίτλο «Η ‘Ένωση’ στην Πολιτική Ρητορική της Ελληνικής και Κυπριακής Αριστεράς τις δεκαετίες 1950 και 1960: Οι Πολύπλευρες Πορείες ενός Κινήματος», η οποία χρηματοδοτείται από το ΚΕΑΕ για το έτος 2017.

Πρόγραμμα

11.00  Νίκος Χριστοφής, Κυπριακό, Αριστερά και Αποικιοκρατία στο «Προβληματικό» Τρίγωνο

11.45  Γιάννος Κατσουρίδης, Η κυπριακή κομμουνιστική αριστερά και το εθνικό ζήτημα κατά την Βρετανική αποικιοκρατία (1922-1960)

12.15  Νίκος Μούδουρος, Η εξέλιξη μιας «πολιορκημένης αντιπολίτευσης». Η περίπτωση των τουρκοκυπριακών θυλάκων

13.00  Σπύρος Σακελλαρόπουλος, Η στάση του ΣΕΚΕ – ΚΚΕ απέναντι στο κυπριακό ζήτημα (1918-1959)

13.30  Αντώνης Αντωνίου, Αποικιοκρατία και αντιαποικιακές δυναμικές κατά τη μεταπολεμική περίοδο: Ελληνική Αριστερά και Κυπριακό ζήτημα τη δεκαετία του 1950

 

---

Αφίσα της Ημερίδας

Flyer της Ημερίδας

Πρόγραμμα, Περιλήψεις Ανακοινώσεων και Σύντομα Βιογραφικά των Ομιλητών

Έρευνα: «Η ‘Ένωση’ στην Πολιτική Ρητορική της Ελληνικής και Κυπριακής Αριστεράς τις δεκαετίες 1950 και 1960: Οι Πολύπλευρες Πορείες ενός Κινήματος»

Ερευνητής: Δρ. Νίκος Χριστοφής

 

Η παρούσα έρευνα επικεντρώνεται στο κίνημα για την Ένωση με την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, διερευνά πώς και σε ποιο βαθμό η Ένωση γινόταν αντιληπτή από την Ελληνική και Κυπριακή Αριστερά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 και τη δεκαετία του 1960 και την τουρκοκυπριακή αντίδραση σε αυτήν. Η έρευνα επικεντρώνεται στους παράγοντες, είτε εξωτερικούς είτε εσωτερικούς, οι οποίοι συνέβαλλαν στην αλλαγή της στάσης της ελληνοκυπριακής και ελληνικής Αριστεράς αναφορικά με το αίτημα της Ένωσης.

Η έρευνα προσεγγίσει το θέμα μέσα από δύο σημεία: το πρώτο επικεντρώνεται στην πολιτική των δύο νομίμως εκλεγμένων αντιπροσώπων της Αριστεράς στην Ελλάδα και την Κύπρο. Στην ελληνοκυπριακή περίπτωση, ο εντοπισμός της «Αριστεράς» είναι ξεκάθαρος, αφού εξακολουθεί να εκπροσωπείται από το ΑΚΕΛ (Ανορθωτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού), από το 1941 και έπειτα, με αρχικό κόμμα το Κομμουνιστικό Κόμμα Κύπρου (ΚΚΚ), που είχε ιδρυθεί επίσημα το 1926 και λειτούργησε μέχρι το 1946. Στην ελληνική περίπτωση, η έρευνα επικεντρώθηκε στον νόμιμο εκπρόσωπο μετά τον εμφύλιο πόλεμο, δηλαδή στην ΕΔΑ (Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά). Η επιλογή αυτή έγινε σκόπιμα καθώς γίνεται αντιληπτό ότι η επίδραση του κόμματος στον λαό – μέσω της κοινοβουλευτικής του εκπροσώπησης και της σχετικά ελεύθερης διακίνησης και έκδοσης εντύπων του κόμματος (πρόγραμμα κόμματος, η εφημερίδα Αυγή κλπ.) – ήταν πιο άμεση από εκείνη του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΕ). Το τελευταίο ήταν εκτός νόμου και δρούσε από το εξωτερικό.

Το δεύτερο σημείο είναι αυτό του αγώνα του εργατικού κινήματος στην Κύπρο. Εδώ, η έρευνα επικεντρώθηκε στον κοινό αγώνα των Ελληνοκύπριων και Τουρκοκυπρίων εργατών και στον τρόπο με τον οποίο οι σχέσεις τους, ενώ αρχικά ήταν συνυφασμένες, αυτό διαφοροποιήθηκε καθώς μεταβαλλόταν η στάση του ΑΚΕΛ αναφορικά με το πολιτικό αίτημα της Ένωσης. Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο είναι ότι οι αποφάσεις του ΚΚΚ, και αργότερα, πιο έντονα, του ΑΚΕΛ, επηρέαζαν είτε άμεσα είτε έμμεσα, τη λειτουργία και ανεξάρτητη ύπαρξη του τουρκοκυπριακού εργατικού κινήματος και Αριστεράς. Μάλιστα, οι Τουρκοκύπριοι εργάτες και αριστεροί γινόντουσαν αντιληπτοί από την ελληνοκυπριακή Αριστερά, παρά τα διακυβεύματα της, ως «υπεξούσια» ομάδα.

Η έρευνα διεξήχθη στην Ελλάδα και την Κύπρο και συγκεκριμένα στα Αρχεία της σύγχρονης κοινωνικής ιστορίας (ΑΣΚΙ) στην Αθήνα και στο ερευνητικό κέντρο Προμηθέας στη Λευκωσία και στο Κέντρο Τύπου και Πληροφοριών (ΡΙΟ) της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Λευκωσία.

Ο Νίκος Χριστοφής είναι πανεπιστημιακός υπότροφος στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, όπου είναι και μεταδιδακτορικός φοιτητής. Ταυτόχρονα είναι μέλος Σ.Ε.Π. στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Δημόσια Ιστορία» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Έλαβε το διδακτορικό του από το Institute for Area Studies (LIAS), του Πανεπιστημίου Λέυντεν της Ολλανδίας. Έχει εργαστεί σε πανεπιστήμια της Ελλάδας, Τουρκίας και της Κύπρου. Έχει συμμετάσχει σε ερευνητικά προγράμματα, ενώ έχει δημοσιεύσει σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους στα ελληνικά, αγγλικά, τουρκικά και ισπανικά. Έχει επιμεληθεί σειρά βιβλίων για Ελλάδα, Τουρκία και Κύπρο. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού New Middle Eastern Studies και αρχισυντάκτης του ακαδημαϊκού ιστότοπου Ottoman and Turkish Studies, Dissertation Reviews.

 

 

 

Βιβλία – Συλλογικοί Τόμοι

• Από τον Κεμαλισμό στον Ριζοσπαστισμό: Το Τουρκικό Φοιτητικό Κίνημα, 1923-1980, Αθήνα: Τόπος, 2021 (http://www.toposbooks.gr/contents/books_details.php?nid=698)
• επ. Κύπρος, Αριστερά και (Μετα)Αποικιοκρατία, Αθήνα: ΚΨΜ, 2018/2019 (υπό προετοιμασία)
• (με τον Gökhan Atılgan), Από το Γαλλικό στο Τουρκικό ’68: Πολιτική και Ριζοσπαστικοποίηση του Τουρκικού Φοιτητικού Κινήματος, Αθήνα: Τόπος, 2018 (προσωρινός τίτλος)
• επ. Πόλεμος και Αντίσταση στη Θεσσαλία. Όψεις της Ιστορίας της κατά τη Δεκαετία του ’40, Αθήνα: Τόπος, 2017
• επ. (με τη Θέκλα Κυρίτση), Cypriot Nationalisms in Context: History, Politics, and Identity, Basingstoke:  Palgrave, 2018

 

Άρθρα (επιλογή)

• “The AKP’s ‘Yeni Türkiye’: Challenging the Kemalist Narrative?”, στο Isabel David και Kumru Toktamis (επ.), Democratization Betrayed: Erdoğan’s New Turkey, Mediterranean Quarterly: A Journal of Global Issues, τ. 23, τχ. 3, 2018
• “Politics and Nationalism in Cyprus”, Oxford Bibliographies, 2018
• “Η Οθωμανική Αυτοκρατορία στον Απόηχο της Οκτωβριανής Επανάστασης: Ρεαλισμός ή Ιδεολογική Ταύτιση;», στο Κώστας Καρπόζηλος (επ.), 1917: Μεταξύ Επανάστασης και Ιστορίας, TA ΙΣΤΟΡΙΚΑ, τ. 66, Οκτώβριος 2017, σσ. 145-164
• “’Νέα’ εναντίον ‘Παλαιάς’ Τουρκίας: Συνέχειες και Ρήξεις», Σύγχρονα Θέματα, τ. 137, Απρίλιος-Ιούνιος 2017, σσ. 8-10
• “Η τουρκική Αριστερά και το Κυπριακό τη Δεκαετία του ’60: Μεταξύ Αντι-ιμπεριαλισμού και Εθνικισμού», στο Νίκος Χριστοφής (επ.), Κύπρος, Αριστερά και (Μετα)Αποικιοκρατία, Αθήνα: ΚΨΜ, 2018/2019.
• “Greek and Turkish Left Colonial and Postcolonial Encounters on Cyprus during the Cold War”, στο N. Christofis και Thekla Kyritsi (επ.), Cypriot Nationalisms in Context: History, Politics, and Identity, Basingstoke: Palgrave, 2018
• (με την Αμαρυλλίδα Λογοθέτη), “Turkey in Syriza’s Foreign Policy, 2015-2017”, στο Zuhal Mert Uzuner (επ.), The Role of the Image in the Greek-Turkish Relations, Frankfurt am Main: Peter Lang, 2018.
• “Turkey, Cyprus and the Arab Uprisings”, στο Hüseyin Işıksal και Oğuzhan Göksel (επ.), Turkey’s Relations with the Middle East: Political Encounters after the Arab Spring, New York: Springer, 2017, σσ. 133-147.
• “Collective and Counter Memory: The ‘Invention of Resistance’ in the Rhetoric of the Greek and Turkish Left, 1951-1971”, στο Leonidas Karakatsanis και Nikolaos Papadogiannis (επ.), The Politics of Culture in Turkey, Greece & Cyprus: Performing the Left Since the 1960s, London and New York: Routledge, 2017, σσ. 208-227.
• “Το Χρήσιμο Παρελθόν: Η Κύπρος στην Ελληνική και Τουρκική Αριστερή Ρητορική», στο Κοινωνική, Οικονομική και Πολιτική Ιστορία της Κύπρου, Λευκωσία: Προμηθέας, 2015, σσ. 171-195,
• “Anti-Imperialism in Greece and Turkey regarding Cyprus (1950s and 1960s)”, στο Immanuel Ness και Zak Cope (επ.), The Palgrave Encyclopedia of Imperialism and Anti-Imperialism, New York: Palgrave Macmillan, 2015, σσ. 280-286.
• “Turkey and the Cold War”, στο Frank Jacob (επ.), Peripheries of the Cold War/Peripherien des Kalten Krieges, Comparative Studies from a Global Perspective Vol. 3, Würzburg: Königshausen & Neumann, 2015, σσ. 257-281.